Een van de meest karakteristieke elementen van een traditionele Japanse ruimte (washitsu/和室) is waarschijnlijk wel de vloer. Deze bestaat uit, grotendeels, rechthoekige matten welke bestaan uit een kern van rijststro, welke aan de buitenzijde is bedekt door een gevlochten laag rus. Aan de zijkanten zijn de matten afgewerkt met een katoenen band. Deze matten worden tatami (畳) genoemd.
De term tatami is afgeleid van het werkwoord tatamu (畳む), wat als vouwen of opstapelen vertaalt kan worden. Op basis hiervan wordt gedacht dat de eerste tatami waarschijnlijk heel dun en opvouwbaar waren. Van oorsprong waren tatami een luxeproduct voor de adel, welke voor het eerst in de Heian periode (794-1185) werden gebruikt als zitkussens. Gedurende de Muromachi periode (1336-1573) begon men met het bedekken van de gehele vloer met tatami. Ook werd de tatami door de hogere klasse gebruikt om op te slapen. Normale huizen hadden vloeren van aangestampte aarde en eenvoudige mensen sliepen gewoon op de kale grond of op stro. Vanaf de 17e eeuw kwamen tatami ook steeds meer voor gewone burgers als grondbedekking beschikbaar.
Nieuwe matten zijn groen van kleur en worden gedurende de jaren, door gebruik en zonlicht, geel van kleur. Deze gele kleur wordt over het algemeen meer gewaardeerd, omdat deze het ‘leven’ en de geschiedenis van de vloer laat zien. Tatami absorberen vocht als de luchtvochtigheid hoog is, bijvoorbeeld in het regenseizoen. In de winter, wanneer de lucht droger is, wordt er juist vocht afgegeven aan de omgeving. Naast deze vochtregulerende werking zorgt een tatami vloer tevens voor extra geluidsdemping. Omdat de matten van natuurlijke materialen gemaakt zijn, slijten deze bij intensief gebruik binnen een paar jaar. Een versleten tatami wordt vaak eerst omgekeerd en uiteindelijk vervangen door een nieuw exemplaar.
Een tatami heeft een lengte van 1 ken (間), is 0,5 ken breed en heeft een gemiddelde dikte van ca. 5,5 cm. Een ken is een traditionele Japanse lengtemaat, waarvan de eigenlijke lengte echter per regio en periode verschilde. Voor het gemak kan echter worden aangehouden dat 1 ken (gemiddeld) iets minder dan 2 m lang is. De verhouding van een tatami is altijd 2:1, waarbij de lengte altijd twee maal de breedte is.
Traditioneel wordt het oppervlak van Japanse kamers veelal uitgedrukt in tatami (jō/畳). Veelvoorkomende kamermaten zijn bijvoorbeeld 4,5, 6 of 8 jō. Daarnaast zijn er bepaalde regels voor de patronen waarin de matten dienen te worden gelegd. Zo wordt er verschil gemaakt tussen zogenaamde ‘gunstige’ en ‘ongunstige’ legwijzen.
Tegenwoordig wonen de meeste Japanners in gewone ‘westerse’ appartementen. Oude huizen worden gesloopt en vervangen door goedkopere en modernere alternatieven. De traditionele Japanse huizen bestaan namelijk grotendeels uit hout, waardoor deze minder lang meegaan en veel onderhoud nodig hebben. Als gevolg van deze ontwikkeling zijn veel tatami vloeren inmiddels vervangen door moderne materialen. Gelukkig kiezen sommige mensen er nog steeds voor om een speciale Japanse ruimte in hun huis te integreren. Deze is dan onder andere voorzien van een tatami vloer, waardoor dit unieke Japanse erfgoed voor toekomstige generaties wordt behouden.
© All credits correspond to photographer/designer/owner/creator
